Hồ Quý Ly (
chữ Hán: 胡季犛;
1336 –
1407), lấy
tên húy Hồ Nhất Nguyên, là vị
hoàng đế đầu tiên của nhà nước
Đại Ngu trong
lịch sử Việt Nam. Ông ở ngôi vị
Hoàng đế từ năm
1400 đến năm
1401 tự xưng là
Quốc Tổ Chương Hoàng, sau đó giữ ngôi
Thái thượng hoàng từ năm
1401 đến năm
1407.Thời niên thiếu, Hồ Quý Ly theo học
võ, gia nhập chốn quan trường
triều Trần sau khi đỗ
thi Hương, khoa Hoành từ. Hồ Quý Ly có hai người cô ruột là vợ của vua
Trần Minh Tông, một người sinh ra vua
Trần Nghệ Tông còn người kia sinh ra
Trần Duệ Tông, do đó ông được sự tín nhiệm khi
Trần Nghệ Tông lên làm vua. Năm
1372, ông được phong làm Tham mưu quân sự. Năm 1377, vua Trần Duệ Tông đánh Chiêm Thành bị tử trận, Hồ Quý Ly kinh hãi, bỏ chạy về trước, nhưng vẫn được tha tội. Năm
1380, Hồ Quý Ly làm Thống lĩnh quân
Đại Việt để chống lại
các đợt tấn công của
Chiêm Thành. Năm
1387, ông được phong làm
Tể tướng. Từ đó, ông có
quyền lực gần như tuyệt đối trong triều, các tông tộc, quan lại trung thành với họ Trần đã có 2 lần chính biến nhằm lật đổ sự thống trị của Quý Ly nhưng ông đều giành chiến thắng và đã có nhiều người bị
hành quyết sau đó.Năm
1400, Hồ Quý Ly chiếm ngôi
nhà Trần, đặt
quốc hiệu là
Đại Ngu, chưa được 1 năm trao ngôi cho con và làm
Thái thượng hoàng nhưng vẫn nắm đại quyền. Hồ Quý Ly đã đề ra những cải cách về
hành chính,
kinh tế, quân sự và đã chuyển kinh đô từ
Thăng Long về
Thanh Hóa. Mười tháng sau khi lên ngôi, ông đã
phát binh thảo phạt Chiêm Thành, qua hai lần phát binh, chiếm được hai châu Đại Chiêm và Cổ Lũy (
1402). Năm sau (
1403), ông còn cho đại quân bao vây
Đồ Bàn nhưng không thắng. Đến năm
1406, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu. Do không được lòng dân, binh sỹ bất mãn nên quân nhà Hồ thất bại nhanh chóng, lui dần về phía nam và thất bại toàn cục năm
1407 khi cha con Hồ Quý Ly đều bị quân Minh bắt và giải về
Trung Quốc.Các sử quan thời
quân chủ của
Đại Việt sau này khi biên soạn các bộ sử của
triều đình như sách
Đại Việt sử ký toàn thư hay
Khâm định Việt sử Thông giám cương mục đã không coi
nhà Hồ như một triều đại chính thống. Họ đã chỉ trích việc giết vua cướp ngôi, các chính sách làm mất lòng dân của Hồ Quý Ly và coi việc họ Hồ thất bại trước
nhà Minh là kết cục tất yếu.